สมุนไพร หญ้าขัด
สมุนไพร หญ้าขัด ชื่อสามัญ Paddy’s lucerne, Queensland hemp, Arrowleaf Sida, Common Sida, Cuba Juite
สมุนไพร หญ้าขัด ชื่อวิทยาศาสตร์ Sida rhombifolia L. จัดอยู่ในวงศ์ MALVACEAE เช่นเดียวกับหญ้าขัดใบยาว หญ้าขัดใบป้อม หญ้าขัดหลวง กระเจี๊ยบแดง กระเจี๊ยบเขียว ครอบฟันสี ชบา ปอกะบิด พลับพลา และโพทะเล
สมุนไพรหญ้าขัด มีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ ว่า หญ้าขัด (เชียงใหม่), ยุงปัดแม่ม่าย (กรุงเทพฯ), ขัดมอน คัดมอน (ภาคกลาง), ขัดมอน คัดมอน (ภาคกลาง), หญ้าขัดมอนใบรี, หญ้าขัดใบมน เป็นต้น
ลักษณะของหญ้าขัด
ต้นหญ้าขัด จัดเป็นไม้พุ่มมีความสูงของลำต้นได้ถึง 1 เมตร ลำต้นมีลักษณะกลมสีเขียว หรืออมเทา และมีขนเป็นรูปดาว โดยต้นหญ้าขัดสามารถพบได้ทั่วทุกภาค ตามป่าเบญจพรรณ
ใบหญ้าขัด ใบเป็นใบเดี่ยว เรียงเวียนแบห่างๆ ลักษณะของใบเป็นรูปรีถึงรูปสามเหลี่ยมข้าวหลามตัด โคนใบกลมถึงตัด ส่วนขอบใบเป็นจักแบบฟันเลื่อย ยกเว้นบริเวณโคนใบจะเรียบ ใบมีขนาดความกว้างประมาณ 2-2.5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 5-6 เซนติเมตร แผ่นใบด้านบนค่อนข้างเกลี้ยง ส่วนด้านล่างมีขนสั้นรูปดาวขึ้นอยู่หนาแน่น มีก้านใบยาวประมาณ 5-6 มิลลิเมตร และมีขนขึ้นหนาแน่น นอกจากนี้ยังมีหูใบยาวได้ถึง 5 มิลลิเมตร มีเส้นตามยาว 1 เส้น ลักษณะของใบเป็นรูปใบหอกแกมรูปแถบ และตามขอบมีขน
ดอกหญ้าขัด ดอกเป็นสีเหลืองอ่อน หรือเป็นสีเนื้อค่อนข้างขาว ดอกจะออกตามง่ามใบ ใบที่ยอดมักจะเป็นแบบลดรูปลง ทำให้ดูคล้ายเป็นช่อแบบกระจะ ส่วนก้านของดอกมียาวประมาณ 0.5-1 เซนติเมตร มีข้อต่ออยู่เหนือกึ่งกลางก้าน ส่วนกลีบเลี้ยงจะติดกันและมีลักษณะเป็นรูประฆัง มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 5-6 มิลลิเมตร โคนใบมีสันประมาณ 10 สัน ส่วนปลายแยกออกเป็น 5 แฉก แต่ละแฉกเป็นรูปสามเหลี่ยม มีความยาวประมาณ 3 มิลลิเมตร ปลายแฉกแหลมหรือเรียวแหม ส่วนด้านนอกมีขนสั้นๆ รูปดาวคละกับขนธรรมดา แต่ด้านในเกลี้ยง ส่วนวงกลีบดอกเมื่อบานจะกว้างประมาณ 1 เซนติเมตร กลีบของดอกมี 5 กลีบ เป็นสีเหลืองอ่อน ตรงกลางสีแดง เป็นรูปไข่กลับและเบี้ยว มีความกว้างประมาณ 6-7 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 9-10 มิลลิเมตร ปลายกลีบตัดหรือแหลม ส่วนโคนกลีบลักษณะสอบและอาจมีขนหรือเกลี้ยง ดอกมีเกสรตัวผู้ติดกันเป็นหลอด มีความยาวประมาณ 5 มิลลิเมตร มีอับเรณูอยู่ที่ปลาย ส่วนเกสรตัวเมียจะอยู่ภายในหลอดเกสรตัวผู้ และมีรังไข่เหนือวงกลีบ ลักษณะเป็นรูปกรวย มีความกว้างประมาณ 1.5 มิลลิเมตร และเกลี้ยง ก้านเกสรตัวเมีย ปลายแยกออกเป็น 8-10 แขนง ยอดเกสรตัวเมียจะเป็นตุ่มสีเหลืองหรือเป็นสีชมพูอ่อน
ผลหญ้าขัด ผลเป็นแบบแห้งแยกแล้วแตก ลักษณะของผลเป็นรูปครึ่งทรงกลม มีกลีบเลี้ยงห่อหุ้มอยู่ โดยในผลจะประกอบไปด้วยซีกผลประมาณ 8-10 ซีก ในแต่ละซีกจะมีลักษณะเป็นรูป 3 มุม มีขนาดกว้างประมาณ 3 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 4 มิลลิเมตร ด้านนอกและด้านข้างเป็นรอยย่น ส่วนปลายมีรยางค์แข็ง ยาวประมาณ 1-1.5 มิลลิเมตร ยาวเสมอกลีบเลี้ยงหรืออาจสั้นกว่าเล็กน้อย โดยในแต่ซีกจะมีเมล็ดสีดำ 1 เมล็ด มีขนาดยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร และมีขนสั้นๆ อยู่ที่ขั้วเมล็ด
สรรพคุณของหญ้าขัด
- รากนำมาต้มกับน้ำดื่มช่วยทำให้เจริญอาหาร หรือจะใช้รากหญ้าขัดร่วมกับรากมะกอก และรากหญ้าปากควาย นำมาแช่กับน้ำดื่มเป็นยาช่วยให้เจริญอาหารก็ได้
- ช่วยแก้อาการคลื่นเหียนอาเจียน
- ต้นและใบนำมาต้มใส่เกลือ เป็นยาบ้วนปาก
- ใบใช้เป็นยาแก้ไข้
- ช่วยดับพิษไข้ แก้พิษกาฬ พิษโลหิต
- ช่วยแก้อาการร้อนใน
- ช่วยขับเสมหะ
- ช่วยแก้อาการสะอึก
- ช่วยแก้โรคปอด
- ต้นและใบใช้ต้มกับน้ำดื่มช่วยแก้อาการท้องเสียได้
- ช่วยแก้โรคกระเพาะอาหาร
- ใบและต้นอ่อน นำมาตำคั้นเอาแต่น้ำผสมกับน้ำผึ้งกินเป็นยาแก้บิด
ขอขอบคุณ ที่มา : หนังสือสมุนไพรพื้นบ้าน และ วิกิพีเดีย
