รำลึกการจากไป โจน ดิเดียน
ผ่านสารคดี Joan Didion : The Center Will Not Hold
ปลายปีที่ผ่านมา 23 ธันวาคม 2564 ปรากฏข่าวต่างประเทศต่อการจากไปของหนึ่งในตำนานนักเขียนดังชาวสหรัฐอเมริกา โจน ดิเดียน ซึ่งเสียชีวิตลงในวัย 87 ปี ที่นครนิวยอร์ก สหรัฐอเมริกา แม้ชื่อของเธอจะไม่ได้แพร่หลายหรือคุ้นหูในบ้านเรา แต่ถ้าบอกว่าหนังฮอลลีวู้ดดังๆ หลายเรื่องมาจากการเขียนบทภาพยนตร์ของเธอ (ร่วมกับสามี นักข่าว-นักเขียน จอห์น เกรเกอรี่ ดันน์) หลายคนต้องคุ้นเคยกับหนังเหล่านี้ อาทิ A Star is Born (1976) True Confessions (1981) Up Close & Personal (1996) เป็นต้น
นอกจากบทบาทของนักเขียนบทภาพยนตร์ชั้นแนวหน้าของฮอลลีวู้ด โจน ดิเดียน ถือเป็นนักเขียนที่ผลิตงานเขียนหลากหลายแนว ทั้งข่าว บทความ งานเขียนเชิงสารคดี และยังมีนวนิยายของตัวเองที่ถูกสร้างเป็นภาพยนตร์ในเวลาต่อมาอย่าง Play It as It Lays (1972) และที่โด่งดังมากอีกเล่ม เป็นหนังสือแนว Memoir หรือบันทึกความทรงจำ คือหนังสือเรื่อง “The Year of Magical Thinking” ซึ่งถูกยกย่องว่าเป็นหนังสือที่มีเรื่องเล่าที่ทรงพลังในการถ่ายทอดความรู้สึกนึกคิดของผู้หญิงคนหนึ่งที่สูญเสียทั้งสามีและลูกในเวลาห่างกันไม่กี่ปี ซึ่งเรื่องราวของหนังสือได้ถ่ายทอดให้เห็นถึงการเยียวยาจิตใจของคนที่ยังอยู่ และต้องใช้ชีวิตเดินหน้าต่อไปให้ได้ ซึ่งเจ้าของเรื่องราวนี้ก็คือชีวิตของ โจน ดิเดียน นั่นเอง
โจน ดิเดียน เขียนหนังสือเล่มนี้เมื่อปี 2004 ซึ่งขณะนั้นเธออยู่ในช่วงวัยกว่า 70 ปีแล้ว โดยเขียนขึ้นหลังการจากไปอย่างกะทันหันของสามีคู่ชีวิต ผู้เป็นทั้งคู่ทุกข์คู่ยาก คู่คิดทางปัญญา จิตวิญญาณ และทุกอย่างของกันและกัน ขณะที่เขียนหนังสือเล่มนี้ เธอยังต้องเผชิญความเศร้าโศกกับสถานการณ์ที่ลูกสาวบุญธรรมที่เลี้ยงดูตั้งแต่แบเบาะเสียชีวิตหลังเธอเขียนหนังสือเล่มนี้จบได้เพียงไม่นาน
“The Year of Magical Thinking” ติด 1 ใน 100 หนังสือน่าอ่านและควรได้อ่านแห่งยุค หนังสือเล่มนี้ชนะรางวัล “National Book Award” สาขางานเขียน Nonfiction ทั้งยังเข้ารอบ Pulitzer Prize สาขาวรรณกรรมชีวประวัติ อัตชีวประวัติ โดยเรื่องราวในหนังสือเล่มนี้ต่อมาถูกถ่ายทอดออกมาในรูปแบบ “ละครเวที” เปิดทำการแสดงเมื่อปี 2007 สำหรับบ้านเราหนังสือเล่มนี้มีแปลเป็นภาษาไทยโดยสำนักพิมพ์มติชนเมื่อหลายปีมาแล้ว
ทั้งนี้ เพื่อเป็นการรำลึกต่อการจากไปของ โจน ดิเดียนนักเขียนชาวอเมริกัน ผู้มีสำนวนการเขียนที่กรีดลึกถึงหัวจิตหัวใจ จึงขอแนะนำหนังสารคดีเรื่อง “Joan Didion : The Center Will Not Hold” ที่เล่าถึงชีวิตของเธอให้ผู้ที่สนใจสามารถหาชมกันได้ทางเน็ตฟลิกซ์
จุดเด่นของหนังสารคดีเรื่องนี้จะพาเราไปรู้จัก โจน ดิเดียน ตั้งแต่ที่มารากเหง้า มุมมองชีวิต ความรู้สึกนึกคิดในห้วงต่างๆ ผ่านชีวิตและงานเขียนของเธอในแต่ละช่วงชีวิต ตั้งแต่ยังเป็นสาวสะพรั่งจวบจนในวัยชรา
ความน่าสนใจของสารคดีจะมีการตัดสลับด้วยการใช้เสียงของ โจน ดิเดียน บรรยายเป็นวอยซ์โอเวอร์ในสารคดี โดยเลือกงานเขียนบางช่วงบางตอนจากหนังสือหลายเล่มที่เธอเขียนไว้มาอ่านให้คนดูฟัง ซึ่งบอกได้เลยว่าภาษาเขียนของ โจน ดิเดียน นั้นมีอรรถรสยิ่ง ละเมียดละไมในจังหวะอ่อนโยน แต่กรีดลึกในยามต้องขยี้ ซึ่งกลวิธีเล่าเรื่องของสารคดีเรื่องนี้ทำให้คนดูที่แม้จะไม่เคยสัมผัสงานเขียนของ โจน ดิเดียน เลยก็ยังรู้สึกอินไปกับเรื่องราวได้
“Joan Didion : The Center Will Not Hold” พาไปรู้จักตัวตนจุดเริ่มต้นเส้นทางนักเขียนของ โจน ดิเดียน
ตั้งแต่ออกจากมหาวิทยาลัย และเริ่มต้นอาชีพนักเขียนบทความให้นิตยสารโว้ก (Vouge) ด้วยลีลาการเขียนที่แหวกแนวจากนิตยสารผู้หญิงทั่วไป เพราะเธอไม่เขียนงานฮาวทู หรือเกร็ดเล็กเกร็ดน้อยสำหรับสาวๆ แต่เน้นไปที่การพูดถึง “ปัจเจกชน”และปรัชญาการใช้ชีวิตที่มีชั้นเชิงทางภาษาสละสลวย ซึ่ง “โจน ดิเดียน” ค้นพบพรสวรรค์นักเขียนในตัวเองผ่านสมุดบันทึกที่แม่ให้มาตอน 5 ขวบ ด้วยเหตุผลที่แม่ต้องการให้เธอเลิกบ่นและเรียนรู้ที่จะมีความสุขด้วยการจดบันทึกจากความคิดของตัวเอง ซึ่งสมุดเล่มนั้นทำให้เธอเริ่มรู้จักจินตนาการแต่งเรื่องราว และเขียนลงไป
ผ่านจากชีวิตนักเขียนนิตยสารผู้หญิง และลองเขียนนิยายเล่มแรกแล้ว โจน ดิเดียน หันหน้าสู่แวดวงงานข่าว เริ่มงานเขียนข่าวเชิงสารคดี บทความวิพากษ์สังคม ซึ่งจุดนี้เองที่ทำให้งานของเธอพัฒนาไปสู่การเล่าเรื่องสังคม ยุคสมัยของฮิปปี้ ยาเสพติด ดนตรีร็อกแอนดโรล อาชญากรรมสะเทือนขวัญ ช่องว่างระหว่างวัย การเหยียดสีผิว กระทั่งเข้าสู่ประเด็นการเมือง สงครามการสู้รบในต่างประเทศ
งานเขียนของเธอในเวลานั้นได้รับคำยกย่องว่าเป็นงานเขียนที่สะท้อนวัฒนธรรมแห่งยุคสมัยของสหรัฐอเมริกาได้อย่างดี โดยเฉพาะงานเขียนของเธอในยุคฮิปปี้บุปผาชนที่สังเกตเรื่องราวของสังคมอเมริกันในยุคนั้นได้อย่างแจ่มแจ้งด้วยสไตล์การเขียนที่เฉียบขาด สร้างสรรค์ ตรงไปตรงมา มีความรอบรู้ แม้จะเล่าเรื่องแบบปัจเจก แต่กลับมีความสากล จุดแข็งของงานเขียนเธอคือ การสะท้อนรายละเอียดที่ดูเหมือนไม่สำคัญ แต่แท้ที่จริงแล้วกลับเป็นหัวใจของชีวิต
เรื่องราวของหนังสารคดีไล่เรียงมาถึงผลงานเขียนช่วงท้ายๆ ของเธอ เป็นหนังสือเล่มที่สร้างชื่อและถูกจดจำมากที่สุด “The Year of Magical Thinking” ที่ถ่ายทอดความอาลัยต่อการจากไปของสามีผู้เป็นที่รัก ผลงานเลื่องชื่อชิ้นนี้ โจน ดิเดียน
ต้องเผชิญหน้ากับสิ่งที่ยากที่สุด คือ การเขียนให้จบ เพราะระหว่างทางที่เขียนเธอต้องรับมือกับห้วงคำนึงที่ทำให้หวนรำลึกความเศร้านี้ออกมาเป็นระยะ และต้องทำความเข้าใจกับความคิดและจิตใจตัวเองว่า ถึงเวลาที่ต้องปล่อยให้คนตายผู้เป็นที่รักได้จากไป
ภาพยนตร์สารคดี “Joan Didion : The Center Will Not Hold” ยังมีเรื่องราวบอกเล่าชีวิตของ โจน ดิเดียน ในอีกหลายบริบท ทั้งแนวคิดการทำงาน วิธีมองโลก ชีวิตส่วนตัว เป็นหนังสารคดีที่สามารถดูจนจบและได้วิธีคิดต่างๆ กลับมาใคร่ครวญได้เป็นอย่างดี เพราะหนังสารคดีได้ถ่ายทอดชีวิตผู้หญิงคนหนึ่งออกมาอย่างบรรจงหมดจด ถือเป็นงานสารคดีชั้นดีที่ควรค่าแก่การรับชมไม่ว่าคุณจะรู้จัก หรือไม่รู้จัก ไม่เคยติดตามผลงานของ โจน ดิเดียน เลยก็ตาม
(ภาพประกอบ Youtube Video / Netflix)
The post รำลึกการจากไป โจน ดิเดียน ผ่านสารคดี Joan Didion : The Center Will Not Hold appeared first on มติชนออนไลน์.
