สมุนไพร นมสวรรค์
สมุนไพร นมสวรรค์ ชื่อสามัญ Pagoda plant, Pagoda flower
สมุนไพร นมสวรรค์ ชื่อวิทยาศาสตร์ Clerodendrum paniculatum Linn. หรือ Clerodendrum paniculatum L. var. paniculatum ชื่อพ้อง Clerodendrum pyramidale Andrews. ปัจจุบันจัดอยู่ในวงศ์ LAMIACEAE (ชื่อเดิมคือ LABIATAE) ซึ่งแต่เดิมอยู่ในวงศ์ VERBENACEAE
สมุนไพรนมสวรรค์ มีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ ว่า สาวสวรรค์ พนมสวรรค์ เข็มฉัตร (นครพรม), ฉัตรฟ้า สาวสวรรค์ (นครราชสีมา), น้ำนมสวรรค์ (ระนอง), พวงพีเหลือง (เลย), หัวลิง (สระบุรี), ปิ้งแดง (ภาคเหนือ), นมหวัน (ภาคใต้), ปรางมาลี (ภาคกลาง), โพโก่เหมาะ (กะเหรี่ยงแดง), พู่หมวก เป็นต้น
ลักษณะของนมสวรรค์
ต้นนมสวรรค์ หรือ ต้นพนมสวรรค์ จัดเป็นไม้พุ่มสูง มีลำต้นตรงและเป็นเหลี่ยมสี่เหลี่ยมเป็นข้อๆ และไม่มีกิ่ง แต่มีก้านใบซึ่งจะแตกออกจากตรงลำต้นโดยตรง ลำต้นมีความสูงได้ถึง 3 เมตร ส่วนเปลือกต้นมีลักษณะเรียบ เป็นสีน้ำตาลแกมเขียว ขยายพันธุ์ด้วยการใช้เมล็ด มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศจีน มาเลเซียและฟิลิปปินส์ ส่วนประเทศไทยอาจพบได้ตามชายป่า
ใบนมสวรรค์ ใบเป็นใบเดี่ยวออกเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ลักษณะของใบเป็นฝ่ามือ รูปไข่กว้าง หรือรูปไข่เกือบกลม ใบกว้างประมาณ 7-38 เซนติเมตร และยาวประมาณ 4-40 เซนติเมตร ขอบใบหยักเว้าลึกเป็นแฉก 3-7 แฉก ปลายแฉกจะแหลม ฐานใบเป็นรูปหัวใจ ขอบใบเป็นจักคล้ายฟันเลื่อย ผิวใบมีขนและต่อมกระจายอยู่ทั้ง 2 ด้าน ส่วนหลังใบเรียบมีสีเขียวเข้ม ส่วนท้องใบมีขนสากระคายมือและมีสีอ่อนกว่า และมีก้านใบยาวประมาณ 3-15 เซนติเมตร หรืออาจยาวกว่า มีร่องตามยาว
ดอกนมสวรรค์ หรือ ดอกพนมสวรรค์ ออกเป็นช่อแบบแยกแขนงขนาดใหญ่ที่ปลายยอด ดอกมีแดงหรือสีส้ม ช่อดอกเป็นชั้นคล้ายฉัตรหรือรูปไข่ ขนาดช่อดอกกว้างประมาณ 20-30 เซนติเมตร และยาวประมาณ 30-35 เซนติเมตร ก้านช่อดอกเป็นเหลี่ยม กลีบดอกสมมาตรด้านข้าง กลีบดอกมี 5 กลีบ มีขนกระจายด้านนอก ส่วนกลีบดอกเป็นรูปขอบขนานแกมรูปไข่ ยาวประมาณ 0.7-1.4 เซนติเมตร มีขนและต่อมกระจายด้านนอก กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดยาว มีความยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร มีเกสรตัวเมีย มีรังไข่ อยู่เหนือวงกลีบ ส่วนรังไข่เป็นรูปทรงรีเกือบกลม มีความยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร เกลี้ยง ส่วนก้านเกสรตัวเมียจะยาวเท่ากับเกสตัวผู้อันยาว หรือยาวกว่าเล็กน้อย โดยยอดเกสรจะแยกเป็น 2 แฉกสั้นๆ มีใบประดับเป็นรูปไข่แกมรูปรี ยาวประมาณ 1-5 เซนติเมตร โดยใบประดับย่อยรูปแถบยาวได้ประมาณ 1 เซนติเมตร กลีบเลี้ยงเป็นรูประฆังสีส้มแดง มีด้วยกัน 5 กลีบ โคนเชื่อมกัน หลอดกลีบเลี้ยงสั้นๆ ปลายแยก 5 กลีบ เป็นรูปใบหอก ยาวประมาณ 5 มิลลิเมตร มีต่อมและขนกระจาย ดอกเล็กที่ออกเป็นช่อเป็นชั้นคล้ายฉัตร จะมีอยู่ 2 ชนิดด้วยกัน คือ ชนิดดอกขาวจะเรียกว่า "นมสวรรค์ตัวผู้" และอีกชนิดคือดอกสีแดงที่เรียกว่า "นมสวรรค์ตัวเมีย"
ผลนมสวรรค์ ผลมีลักษณะกลม มีขนาดเล็กสีเขียว ผลผนังชั้นในแข็ง ทรงกลม มี 2-4 พู มีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 5-9 เซนติเมตร ผลเมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำเงินแกมเขียวหรือสีดำ และในผลมีเมล็ดเดียว มีลักษณะแข็ง
สรรพคุณของนมสวรรค์
- ต้นนมสวรรค์ สรรพคุณช่วยลดไขมันในเส้นเลือด (ราก,ดอก,ต้น)
- รากและเหง้ามีฤทธิ์ช่วยลดความดันโลหิต โดยพบว่ารากและเหง้ามีน้ำมันหอมระเหย มีกลิ่นเฉพาะตัวและมีสาร 2-asarone ซึ่งมีฤทธิ์ช่วยลดความดันโลหิต แต่มีรายงานพบว่าเป็นพิษต่อตับและอาจทำให้เกิดโรคมะเร็งได้ จึงต้องรอการศึกษาความเป็นพิษเพิ่มเติมก่อนการนำมาใช้ (ราก)
- รากใช้ฝนกับน้ำดื่มแก้ไข้ ช่วยแก้ไข้มาลาเรีย แก้ไข้เหนือ (ราก)
- ช่วยแก้ไข้เพื่อโลหิต (มีอาการไข้และถ่ายเหลว อาเจียนเป็นเลือด และมีผื่นขึ้นบริเวณผิวหนัง) (ราก)
- ช่วยแก้วัณโรค (ราก)
- ทางภาคอีสานมีการใช้รากนมสวรรค์มาต้มดื่ม เพื่อช่วยแก้อาการตึงในหนังศีรษะและอาการปวดในเบ้าตาได้ดี (ราก)
- ช่วยรักษาอาการแน่นอก (ใบ) แก้ลมในทรวงอก (ใบ)
- ใบนำมาตำใช้พอกทรวงอก แก้ทรวงอกอักเสบ (ใบ)
- ช่วยขับเสมหะ (ราก)
- ช่วยทำให้อาเจียน ในกรณีที่ผู้ป่วยได้กินสารพิษและต้องการขับสารพิษออกจากทางเดินอาหาร ให้กินครั้งละมากกว่า 2 กรัม จะทำให้อาเจียน (ราก)
- รากใช้ฝนกับน้ำดื่ม แก้อาการปวดท้อง (ราก)
- ช่วยขับลม ขับลมให้ซ่านออกมาทั่วร่างกาย (ราก)
- รากใช้แก้โลหิตในท้อง (ราก)
- รากนมสวรรค์ สรรพคุณใช้เป็นยาถ่าย (ราก)
- รากใช้ต้มกับน้ำดื่ม ช่วยขับน้ำคาวปลาของสตรี (ราก)
ขอขอบคุณ ที่มา : หนังสือสมุนไพรพื้นบ้าน และ วิกิพีเดีย ภาพประกอบอินเตอร์เน็ต
